De Gordiaanse knoop

De Gordiaanse knoop is een symbool voor harmonie en eenheid. Daarnaast helpt de Gordiaanse knoop moeilijke beslissingen te nemen, zonder een beslissing te forceren. De Gordiaanse knoop is verbonden met een legende van Alexander de Grote. Wie er in slaagde de Gordiaanse knoop te ontwarren zou de nieuwe koning van Azië worden. Alexander de Grote probeerde de knoop te ontwarren, toen dat niet lukte nam hij zijn zwaard en hakte de knoop door. Hier komt de uitdrukking de ‘knoop doorhakken’ vandaan.

Wanneer je op doortastende wijze een beslissing neemt in een lastige situatie kun je dit verwoorden door te zeggen dat je ‘de knoop hebt doorgehakt’. Deze uitdrukking is ontstaan door een beroemd verhaal dat stamt uit de Griekse Oudheid, en bestaat zodoende al eeuwen.

Het verhaal waar de uitdrukking ‘de knoop doorhakken’ vandaan komt, heeft te maken met de zogenaamde Gordiaanse knoop. Deze knoop is vernoemd naar de boer Gordias, die ergens in het tweede millennium voor Christus koning van het oude rijk Phrygië was en daar de stad Gordium stichtte, gelegen in het huidige Turkije. Deze stad werd in de tijd van Gordias beschouwd als de hoofdstad van de wereld.

Voorspelling van het orakel

In Gordium werd in een tempel voor de Griekse oppergod Zeus een knoop bewaard. Deze knoop was onderdeel van de strijdwagen van koning Gordias en was ook door hem gemaakt. De knoop zat zeer ingewikkeld in elkaar en het was onmogelijk hem te ontwarren. Over deze knoop had een orakel een bijzondere voorspelling gedaan. Wie het voor elkaar zou krijgen de Gordiaanse knoop te ontwarren, zou volgens het orakel de heerser van de hele wereld worden.

Alexander de Grote

De beroemde koning van Macedonië, Alexander de Grote (356-323 v. Chr.), kwam op één van zijn succesvolle veldtochten terecht in Gordium. Hij hoorde het verhaal van de knoop en de voorspelling van het orakel. Geruime tijd probeerde hij op normale wijze de knoop te ontwarren, maar dit lukte niet. Toen hij en zijn mannen zich er bij neer hadden gelegd dat de knoop niet te ontwarren was, verzon Alexander de Grote een list. Hij merkte namelijk op dat nergens werd beschreven hoe de knoop ontward diende te worden. Vervolgens hakte hij de knoop met zijn zwaard door. Volgens het verhaal donderde en bliksemde het daarna de hele nacht, wat erop zou wijzen dat Zeus zijn goedkeuring gaf aan Alexander de Grote om de heerser van de wereld te worden. Hij was een zeer succesvol generaal en werd inderdaad heerser over de gehele antieke wereld. Alexander de Grote hakte de knoop dus door en loste het probleem zo op. Dit verhaal is de aanleiding van de uitdrukking ‘de knoop doorhakken’. Spreekwoorddeskundige F. A. Stoett heeft het in zijn behandeling van deze uitdrukking overigens nog over ‘den Gordiaansen knoop doorhakken’, maar tegenwoordig wordt de toevoeging ‘Gordiaanse’ niet meer gebruikt. De uitdrukking ‘de knoop doorhakken’ is overigens ook in veel andere talen bekend, zoals in het Engels, Duits en Frans.

~ Erwin Hom